Dubbelpublicatie afdeling Moleculaire Celbiologie
Dubbelsucces voor de afdeling Moleculaire Celbiologie van Sanquin. Twee onderzoeks- groepen publiceerden in het zelfde nummer van het vooraanstaande blad the Journal of Cell Science. Beide groepen onderzoeken hoe witte bloedcellen vanuit de bloedbaan bij een infectiehaard in het lichaam kunnen komen. Daarvoor moeten deze afweercellen door de bloedvatwand heen kruipen. De groep van Jaap van Buul onderzoekt hoe de bloedvatcellen onderling goed aan elkaar vast blijven zitten om zo te voorkomen dat er lekkage optreedt. Degroep van Mar Fernandez-Borja bekijkt hoe de witte bloedcel naar de ontstekingshaard toe beweegt.
Bloedvaten zijn geen ondoordringbare buizen. Er vindt druk verkeer plaats van bloedcellen en moleculen vanuit de bloedbaan naar de weefsels en weer terug. Bij ontstekingen gaan witte bloedcellen vanuit het bloed naar de bacteriehaard toe. De beweging van de witte bloedcellen door de bloedvatwand heen is een specialistisch proces, waarbij bloedcellen en bloedvatwand nauw samenwerken. Bij chronische ontstekingsziekten en veroudering gaat dit proces vaak minder gecontroleerd, waardoor de vaatwand gaat lekken. Dit leidt tot slagaderverkalking, atherosclerose. Meer inzicht in de manier waarop bloedvatcellen aan elkaar vast zitten en vast blijven zitten tijdens een ontstekingssituatie kan bijdragen aan een betere behandeling van patiënten. En dat geldt ook voor patiënten die bacteriën niet goed kunnen opruimen.
Sluisdeur
Ilse Timmerman, promovendus bij de groep van Van Buul, heeft laten zien dat het enzym Trio heel belangrijk is om de bloedvatcellen bij elkaar te houden. Ze heeft de bloedvatcellen bestudeerd met een speciale microscopische techniek. “Behalve de verdeling van eiwitten over de cellen kunnen we zo ook de eiwitactiviteit in beeld brengen”, legt Timmerman uit. Ze onderzocht hoe de vaatwand lekkage voorkomt onder situaties waarbij een ontsteking is nagebootst. “Door Trio blijven de bloedvatcellen verbonden met een soort sluisdeuren, waardoor cellen kunnen passeren zonder dat er vloeistof lekt”. De onderzoekers hebben voor deze publicatie samengewerkt met andere groepen uit Amsterdam en ook uit de VS.
Prioneiwit
De groep van Mar Fernandez-Borja bestudeerde het transport van een bepaald type witte bloedcel, de monocyt, door de bloedvatwand. Bij ontsteking bleek het prioneiwit een belangrijke verkeersregelaar te zijn. Ontspoorde prioneiwitten leiden tot zogeheten prionziekten, waarbij de hersenen worden aangetast. In zijn normale functie zit het eiwit op de buitenkant van vrijwel alle cellen. Alleen wat het eiwit werkelijk doet is niet bekend. Bij witte bloedcellen lijkt het eiwit belangrijk te zijn voor een gecontroleerde manier van bewegen. Om door de vaatwand heen te kunnen kruipen ondergaan witte bloedcellen een aantal veranderingen. “Zodra ze aanhaken aan bloedvatcellen worden witte bloedcellen langer en smaller, ze ontwikkelen een voor- en achterkant” legt promovendus
Dion Richardson uit. “De voorkant neemt een duik tussen de enkele laag bloedvatcellen, terwijl de achterkant, de uropod, als een soort ankertje aan de bloedvatwand vast blijft. Vervolgens trekt de witte bloedcel zijn anker in en kruipt door de vaatwand heen”. Bij witte bloedcellen die het prioneiwit missen is het anker niet goed gevormd waardoor ze ongeremd door de bloedvatwand heen naar de weefsels bewegen. “We denken dat het prioneiwit ons beschermt tegen een te sterke afweerreactie tijdens ontstekingen”. Het tijdschrift wijdde een redactioneel commentaar aan deze twee artikelen en plaatste een microscoopopname van Timmerman op de cover.
Professor Ellen van de Schoot wordt aan de tand gevoeld door Volkskrantredacteur Maarten Keulemans die alles uit haar trekt over bloedtransfusies. In de 17e eeuw kregen mensen bloedtransfusies van dieren. Hoe liep dat af? Hoe goed kunnen we tegenwoordig bloedgroepen van donor en ontvanger op elkaar afstemmen? Kan kweekbloed een uitkomst bieden? Groepsleider Jaap van Buul neemt ons met een 20PK micropresentatie mee in een reis door het bloedvat. Waar je met de stroom mee kan varen, maar ook dwars door de wand van het bloedvat kan kruipen. Als je een cel bent, tenminste.