Infecties te lijf met gevangen afweercellen

De meeste afweercellen stromen met het bloed mee door het lichaam, op zoek naar ontstekingshaarden. In de longen bevinden zich echter ook plaatselijke, uiterst effectieve afweercellen. Deze vaste bewoners zijn gespecialiseerd in het uitschakelen van virussen en bacteriën die in de longen huishouden. Onderzoekers van Sanquin hebben samen met Australische collega’s opgehelderd waardoor die cellen daar blijven zitten. Dit kan helpen om in de toekomst slimmere vaccins te ontwikkelen, die sturen op de aanmaak van plaatselijke afweer. Ze publiceren dit vandaag in Science.

Voor een optimale afweer is de plaatselijke T-cel, een bepaald type afweercel, heel belangrijk. Deze cellen verblijven permanent in organen zoals de longen, en zijn pas kort geleden ontdekt. “We dachten lange tijd dat T-cellen na het uitschakelen van bijvoorbeeld een griepvirus in de longen meteen weer terug de bloedbaan in kropen”, vertelt Klaas van Gisbergen, groepsleider bij Sanquin. “Dat is waar deze afweercellen zich doorgaans bevinden, onderweg naar een volgende infectie”. Hoe komt het nou dat sommige T-cellen zich in de weefsels vestigen? Van Gisbergen en zijn groep vergeleken bloed-T-cellen met weefsel-T-cellen in een experimenteel infectiemodel. “We vonden dat T-cellen die in het weefsel achterblijven het eiwit Hobit aanmaken. Hobit schakelt een aantal processen in de cel uit, waardoor de T-cel niet meer weg kan: hij blijft gevangen in het weefsel. Dat is heel handig voor onze afweer, want de volgende keer dat het griepvirus de kop opsteekt, liggen de anti-griep T-cellen al in de longen klaar, daar waar ze het hardst nodig zijn”.

Locale bescherming

Ook in de huid, lever en darmen kwam van Gisbergen plaatselijke T-cellen tegen. In al die T-cellen wordt Hobit aangemaakt. Hobit zorgt dat ook in die organen T-cellen rond blijven hangen in het weefsel waar ze voor het eerst actief waren. Daardoor zijn ze gespecialiseerd in de afweer tegen lokale infecties. Van Gisbergen: “We hebben ontdekt dat T-cellen in de organen verder sterk van elkaar verschillen. Ze passen zich helemaal aan het omringende orgaanweefsel aan. Dat maakt ze alleen nog maar effectiever”. In de organen blijven T-cellen hun leven lang paraat. Dankzij hun geheugen zijn ze optimaal toegerust om ziekteverwekkers meteen bij binnenkomst uit te schakelen. Vaccinatie maakt ook gebruik van het geheugen van het afweersysteem. Na een vaccinatie bouwen we voor langere tijd, soms wel voor de rest van ons leven, immuniteit op. “Als het mogelijk is vaccins te ontwikkelen die sturen op aanmaak van plaatselijke T-cellen, dan kunnen deze nog betere bescherming bieden”, stelt van Gisbergen. “Dat we weten dat Hobit daarvoor belangrijk is, brengt ons weer een stapje verder bij de ontwikkeling van krachtige vaccins”.