Celtherapie voor kankerpatiënten

Twee verschillende celtherapieën . De een versterkt de afweerreactie, de andere remt deze juist af. Na jarenlange voorbereiding hebben we voor beide therapieën cellen opgekweekt die allebei voor het eerst worden toegediend aan kankerpatiënten. Een dubbele mijlpaal voor ons Laboratorium voor Celtherapie.

Graft-versus-host ziekte

Patiënten die een stamceltransplantatie met cellen van een donor hebben ondergaan, ondervinden soms een levensbedreigende bijwerking: acute graft-versus-host (GVH) ziekte. Hierbij vallen immuuncellen uit het stamceltransplantaat de gezonde cellen van de patiënt aan. Deze krijgt last van zijn longen, maag, darmen, lever of huid. Sommige patiënten overlijden hieraan. Deze uit de hand gelopen afweerreactie is te remmen door de patiënten te behandelen met zogeheten Mesenchymale Stromale Cellen (MSCs). We isoleren deze uit beenmerg van donors, en kweken ze op tot grote aantallen. De donor is niet dezelfde als de stamceldonor. MSCs missen bepaalde merkers waardoor ze geen afweerreactie opwekken. Hierdoor is een match niet nodig. Het opkweken van de cellen neemt drie tot zes weken in beslag. Daarna worden de cellen ingevroren en staan klaar voor gebruik. In de patiënt kunnen ze de GVH ziekte tot rust brengen door de immuunreactie van het stamceltransplantaat te remmen. Deels is die reactie van het transplantaat juist goed voor de patiënt, overgebleven kankercellen worden zo alsnog gedood. Bij ernstige GVH ziekte is de balans zoek en vernietigen de immuuncellen van de stamceldonor veel gezond weefsel.

TIL-therapie: T-lymfocyten uit de tumor worden in het lab 

tot grote aantallen vermenigvuldigd en teruggegeven aan de patiënt.

Tumorbestrijding

Vaak wil je de afweerreactie van kankerpatiënten juist versterken. Dat doen we voor patiënten met uitgezaaid melanoom, een vorm van huidkanker. Uit een stukje tumorweefsel van een patiënt zuiveren we een bepaald type immuuncel, de tumor infiltrerende lymfocyten. (TILs) Deze zijn gericht tegen de tumor. We vermenigvuldigen deze cellen het lab. Na een paar weken kweken krijgt de patiënt miljarden cellen terug. In ongeveer de helft van deze patiënten komt de ziekte tot staan of wordt zelfs genezing bereikt.

Onderzoek

Beide therapieën zijn nog experimenteel en worden toegepast in studieverband. Op het lab gaan we intussen door met onderzoek. Kunnen we de kweekcondities nog verder optimaliseren? We weten nog veel te weinig van MSCs. In het beenmerg ondersteunen ze de uitrijping van bloedcellen, maar wat doen ze en waar gaan ze naartoe als de patiënt ze via het infuus krijgt toegediend? Als we daar meer van weten kunnen we celtherapie nog effectiever maken.

Dr. Carlijn Voermans is hoofd van het Laboratorium voor Stamceltransplantatie

Meer lezen?

De MSCs kweken we voor patiënten van het AMC en VUMC, in het kader van de HOVONstudie, gecoördineerd vanuit het LUMC.
TIL therapie doen we samen met het Antoni van Leeuwenhoekziekenhuis.

Eerder geplaatst op:http://www.sanquin.nl/actueel/blog-overzicht/celtherapie/