Willem H Ouwehand “Ik heb een obsessie voor bloedplaatjes”

Bij Sanquin worden jaarlijks vele promoties afgerond.  Waar zijn die onderzoekers terechtgekomen? In deze rubriek laten wij steeds één van onze oud-promovendi aan het woord.

Willem H Ouwehand (Zwollerkerspel 1953) studeerde geneeskunde aan de Universiteit van Amsterdam. In zijn 3^e/4^e jaar kwam hij voor een doctoraalassistentschap bij het CLB terecht.  “Via Vincent IJsvogel kwam ik bij  Paul Engelfriet en Albert von dem Borne terecht, waarna ik aan Rhesus D (RhD) en de IgG subklassen ging werken. Ik wilde begrijpen waarom de antistoffen die RhD negatieve moeders tegen de rode bloedcellen van hun RhD positieve baby’s maken zo verschillend werken. Waarom worden sommige kinderen zo ziek en anderen niet? Ik begon toen voor het eerst echt na te denken over de experimentele immunologie.“

Wat heeft Sanquin betekend voor uw carrière?

“Na mijn coschap interne geneeskunde kwam ik terug bij het CLB voor mijn promotieonderzoek. Ik kreeg totale vrijheid om te doen wat ik wilde binnen mijn werkgebied. Ik leerde pipetteren van de hoofdanaliste, net als de meeste dokters was ik daar niet handig in. Ook leerde ze me hoe je experimenten goed ontwerpt. Bij bloedgroepengenetica mocht je al na een paar weken je eigen bloedgroepen bepalen. Het was mijn eerste kennismaking met experimentele aspecten van de menselijke genetica. Na mijn promotie en het afronden van mijn studie geneeskunde werd ik hoofd van het van het lab voor Trombocyten-/Leukocyten- serologie. We gebruikten de net-uitgevonden PCR-techniek om de plaatjesbloedgroepen te genotyperen, heel exciting.  Mijn obsessie voor bloedplaatjes stamt uit die tijd.”

Hoe is uw loopbaan na Sanquin verlopen?

“Omdat mijn vrouw Engels is ging ik in Engeland op zoek naar een baan. Hier in Cambridge mocht ik een researchunit voor bloedtransfusie op poten zetten. Ik heb daarnaast een regionaal bloedplaatjes-referentielab opgezet en de bloedplaatjesimmunologie en immunohemotologischedienst gemoderniseerd. Na zo’n tien jaar zei ik tegen mijn baas: luister, I really enjoyed this but I’m getting bored. Ze zei toen: Willem, organiseer zelf wat geld en ga  doen wat je wil. Dat was het beste advies dat ik ooit heb gehad. Samen met Ellen van der Schoot en Masja de Haas van Sanquin heb ik  tien miljoen euro binnengehaald. Het Bloodomics project was daarmee één van de eerste grote Europese onderzoeksprojecten. Het menselijk genoom was toen net gesequencet, wat ons nieuwe mogelijkheden bood om de genetica van het bloedplaatje te bestuderen in de context van hart- en  vaatziekten. Genetica leert je ook welke moleculen nodig zijn om van de stamcel een goede bloedplaatjesfactory te maken. In de toekomst kunnen we misschien baby’s transfusies geven met compleet veilige, gekweekte bloedplaatjes.”

Wat doet u nu?

“Eind 2014 hebben we van veertig typen bloedcellen uit zes individuen het RNA gesequencet. Daardoor weten we van elk type bloedcel welke genen met welke sterkte aanstaan en welke isovormen gebruikt worden. Deze informatie helpt celbiologen beter te begrijpen hoe een cel functioneert, en is een heel belangrijk voor stamceltherapie. Het versnelt de wetenschap en de diagnostiek van zeldzame erfelijke aandoeningen enorm. Ook leid ik een project om van 15.000 patiënten het hele genoom af te lezen. De helft van mijn afdeling bestaat uit bioinformatici en experts in de genetische statistiek. Zij vergelijken het DNA en RNA uit de bloedcel van een patiënt met de data in de computer en ontdekken waar de fout zit.  The computer plays the doctor.”

Heeft u in uw werk nog te maken met Sanquin?

“Ik werk nog steeds veel met Masja de Haas en Ellen van de Schoot. We runnen samen een grote genetische studie over RhD immunisatie tijdens de zwangerschap. Met Ellen werk ik de komende vier jaar aan het VEL eiwit. Het zit in de membraan van de rode bloedcel, maar wat is de functie ervan? Verder komt Taco Kuijpers geregeld naar Cambridge voor een whole genome sequentie project, waarbij we van duizend kinderen met zeldzame immuunziekten de genetische achtergrond willen ontrafelen.”

Willem H Ouwehand

Huidige functie

Hoogleraar Experimentele Hematologie, University of Cambridge en Wellcome Trust Sanger Institute and Honorary Consultant Hematologie NHS Blood and Transplant, Cambridge, UK

Promotiejaar

1984

Titel proefschrift

Activity of IgG1 and IgG3 antibodies in immune-mediated destruction of red cells; clinical significance in rhesus haemolytic disease of the newborn

Promotor

Prof. dr. C.P. Engelfriet

Co-promotor

Dr. A.E.G. Kr von dem Borne

Verschenen in Bloedbeeld, rubriek Broedplaats, juni 2014